Rozwój narciarstwa w Norwegii był naturalną konsekwencją górskiej topografii kraju i obfitych opadów śniegu zimą. Nowoczesne narciarstwo miało swe początki w XIX wieku w okręgu Telemark, ale rysunki naskalne w Rødøy w okręgu Nordland wskazują, że Norwegowie używali nart już 4000 lat temu.

Poematy epickie staroskandynawskiej mitologii zawierają częste odniesienia do Ull, boga narciarstwa, i do Skade, bogini narciarstwa i myślistwa. W sagach o losach norweskich królów autorstwa Islandczyka Snorre Sturlasona (1179-1241) znajdujemy potwierdzenie, że narty były najzwyklejszym zimowym środkiem lokomocji na długo przed jego urodzeniem. Podaje on również, że Lapończycy (Saamowie) byli uzdolnionymi narciarzami.

Wynalazek Sondre Norheima

W latach 70-tych i 80-tych XIX wieku zainteresowanie narciarstwem jako sportem odrodziło się dzięki mieszkańcom okręgu Telemark pod przewodnictwem Sondre Norheima. Urodzony w 1825 roku w dolinie Morgedal, Sondre Norheim zerwał z sięgającą 4000 lat tradycją i zaczął używać sztywnych wiązań narciarskich. Pozwoliło mu to zmieniać kierunek jazdy i skakać bez ryzyka zgubienia nart. Zaprojektował on również narty taliowane, tzw. Telemarki, które stały się prototypem wszystkich obecnie produkowanych modeli.

Sondre Norheim był uważany w swych czasach za niezrównanego mistrza narciarstwa. Łączył on zwykłą jazdę na nartach ze skokami i slalomem. Podczas pierwszych krajowych zawodów w biegach narciarskich zorganizowanych w Christianii (obecnie Oslo) w 1867 roku, jego kunszt wprawił w zachwyt mieszkańców norweskiej stolicy.

Niewiele osób zdaje sobie sprawę, że międzynarodowe obecnie słowo slalom jest norweskim określeniem wywodzącym się z Morgedal. Pierwsza sylaba – sla – oznacza stok, wzgórze lub gładką powierzchnię, a låm (czyt. „lom” – przyp. tłumacza) – szlak w dół stoku. Normalny slalåm był biegiem przełajowym przez pola, wzgórza i skalne ściany, zygzakiem między zaroślami. W naszych czasach ten stary sport z okręgu Telemark odrodził się zarówno jako konkurencja sportowa, jak i popularna forma aktywnego wypoczynku, zyskując coraz więcej entuzjastów w Europie i USA.

Norwegofil podczas ćwiczenia telemarku w Trysil. Najtrudniej się przyzwyczaić do luźnej pięty.
Foto: Archiwum

Duma Norwegów

Norwescy badacze polarni znacznie przyczynili się do narodowej dumy narciarskiej Norwegów i ich szacunku dla własnych umiejętności. Fridtjof Nansen pisał w „Pierwszym przemarszu przez Grenlandię” o swojej miłości do narciarstwa, które uważał za najbardziej norweski ze wszystkich sportów. „Jeśli cokolwiek zasługuje na miano ‘sportu sportów’, musi to być właśnie ten”, powiedział po przebyciu na nartach w 1888 roku pokrywy lodowej Grenlandii ze wschodu na zachód.

Kilka lat później Nansen obrał za swój cel Biegun Północny, ale nigdy do niego nie dotarł. Przenikliwe zimno i trudne warunki na lodzie zmusiły Nansena i jego towarzysza, Hjalmara Johansena, do powrotu szlakiem, którym podążali. Łącznie spędzili ponad rok czasu przemierzając na nartach lodowe pustkowie, całkowicie odcięci od reszty świata.

Innym śmiałym przedsięwzięciem była wyprawa Roalda Amundsena na Biegun Południowy w latach 1910-1912. Wraz z czwórką norweskich towarzyszy Amundsen jako pierwszy człowiek dotarł do Bieguna i zatknął na nim norweską flagę w 1911 roku. Piątka uczestników wyprawy przebyła na nartach dystans około 3000 kilometrów. Spora część sprzętu używanego w wyprawach polarnych przez Nansena i Amundsena została zachowana dla potomności i jest wystawiona w Muzeum Narciarstwa oraz w Muzeum Fram, gdzie inną atrakcją jest szkuner polarny „Fram”. Obydwa wspomniane muzea znajdują się w Oslo.