Przedstawienie ich wszytkich zajęłoby bardzo dużo miejsca, dlatego też poniżej mowa jest o tych najistotniejszych.
Ważną ustawą dotyczącą praw pracowników jest Kodeks Pracy (norweska nazwa Arbeidsmiljøloven, w skrócie aml). Jego treść w języku angielskim można przeczytać na stronie http://www.arbeidstilsynet.no/lov.html?tid=78120.
Szczegółowe omówienie kodeksu dostępne jest w języku polskim na stronie: http://www.arbeidstilsynet.no/binfil/download2.php?tid=98535
W przypadku każdego stosunku pracy musi zostać zawarta pisemna umowa (aml. §14-5). Pracodawcy zobowiązani są przedstawić propozycję umowy.
Przy stosunku pracy o łącznej długości powyżej jednego miesiąca umowa powinna zostać zawarta jak najszybciej, najpóźniej w miesiąc po rozpoczęciu pracy.
Umowa o pracę powinna zawierać szereg informacji, m.in. nazwy stron, miejsca pracy, opis pracy itp., datę rozpoczęcia stosunku pracy i przewidywanego zakończenia (jeżeli chodzi o pracę tymczasową). Poza tym w umowie może się znaleźć informacja o ewentualnym czasie próbnym, prawie do urlopu i in., czasie wypowiedzenia, płacy, dziennym czasie pracy itp. (aml. § 14-6)
Główną zasadą jest zatrudnianie pracowników na stałe. (aml. § 14-9)
Do zatrudnienia tymczasowego dojść może, gdy:
- taki jest charakter pracy lub też gdy praca wybiega poza kompetencje firmy zatrudniającej
- pracownik zastępuje innego
- praca ma charakter praktyk
- pracownik bierze udział w pracach interwencyjnych i in.
- zatrudnienie dotyczy sportowców itp.
Jeżeli pracodawca nie przestrzega tych zasad, sąd może nakazać stałe zatrudnienie i/lub wypłatę odszkodowania na rzecz pracownika.
Obowiązkiem pracodawcy jest dopilnowanie, by wszyscy pracownicy zapoznali się z ryzykiem wypadków i zagrożeniami zdrowotnymi w miejscu pracy oraz otrzymali odpowiednie szkolenie i in. (aml. § 3-2) Jeżeli to konieczne, powinno się zapewnić pracownikom odpowiednie sprzęty ochronne.
Kwestie bezpieczeństwa i higieny pracy są ściśle regulowane. Środowisko pracy powinno być bezpieczne - zarówno w odniesieniu do pojedynczych czynników jak i całości. (aml. § 4-1) Wysokie wymagania co do dobrego środowiska pracy dotyczą nie tylko warunków fizycznych, lecz także psychosocjalnych. Praca powinna uwzględniać nienaruszalność pracowników oraz ich godność, nikt nie powinien być narażony na mobbing. (aml. § 4-3) Warunki fizyczne w miejscu pracy, tj. temperatura i wilgotność powietrza, oświetlenie, poziom pyłu itp. są ściśle określone i powinny być na poziomie nie zagrażającym zdrowiu. (aml. § 4-4) Maszyny i inny wykorzystywany w pracy sprzęt powinny mieć konieczne zabezpieczenia. W przypadku pracy z substancjami chemicznymi obowiązują osobne przepisy dotyczące środków bezpieczeństwa.
Kwestie dotyczące czasu pracy, przerw, nadgodzin itd. są regulowane prawnie. Podstawowy czas pracy nie powinien przekraczać 9 godzin na dobę i 40 godzin na tydzień. (aml. § 10-4) W przypadku pracy zmianowej lub nocnej obowiązują szczególne przepisy, jednakże podstawowy czas pracy nie powinien wynosić więcej niż 9 godzin na dobę. Nadgodziny nie powinny być wyższe niż 10 godzin w skali tygodnia, 25 godzin w skali 4 tygodni i 200 godzin w skali 25 tygodni. (aml. § 10-6) Większa ilość nadgodzin może być przepracowana jedynie, gdy pracownik wyrazi na to zgodę, ale i tu prawo stawia pewne ograniczenia. Jako wynagrodzenie za nadgodziny powinno wypłacać się zwykłą stawkę oraz dodatek.
W umowie o pracę zazwyczaj znajdują się regulacje dotyczące czasu wypowiedzenia. Jeżeli ich nie ma obie strony obowiązuje 1- miesięczny okres wypowiedzenia; 2- miesięczny, gdy pracownik był zatrudniony przez co najmniej 5 lat.
Wypowiedzenie powinno być pisemne (aml. § 15-4). Powinno zawierać informacje o prawie pracownika do negocjacji, wytoczenia procesu, o prawie do kontynuowania pracy na określonych zasadach, o obowiązujących terminach, o samym pracodawcy itp.
Na życzenie pracownika pracodawca powinien uzasadnić wypowiedzenie.
Jeżeli wypowiedzenie jest niezgodne z prawem pracownik może wnieść sprawę w celu unieważnienia dokumentu i/lub otrzymania odszkodowania. (aml. § 15-5)
§ 15-7 „Ustawy o środowisku pracy, czasie pracy, ochronie zatrudnienia i in.” zawiera kluczowe postanowienie, że pracownik nie może otrzymać wypowiedzenia jeżeli nie ma ku temu istotnych przesłanek wynikających z działalności zakładu pracy, warunków pracodawcy bądź samego pracownika. Tak więc wypowiedzenie powinno opierać się na rzeczowych podstawach.
Pracownicy, którzy zachorują i kobiety w ciąży objęci są dodatkową ochroną przed wypowiedzeniem. (aml. § 15-9)
W przypadku sporu dotyczącego wypowiedzenia pracownik w określonych przypadkach ma prawo do kontynuowania pracy podczas trwania negocjacji lub postępowania sądowego. (aml. § 15-11)
Jeżeli wypowiedzenie jest niezgodne z „Ustawą o środowisku pracy, czasie pracy, ochronie zatrudnienia i in.” sąd może unieważnić wypowiedzenie i/lub przyznać pracownikowi odszkodowanie. (aml. § 15- 12)
O zwolnieniu dyscyplinarnym mówimy, gdy pracownik musi opuścic stanowisko pracy w trybie natychmiastowym, tzn. natychmiast zakończyć stosunek pracy. Pracodawca może zwolnić jedynie tych pracowników, którzy w znaczący sposób nie dotrzymali zobowiązań lub też w poważnym stopniu nie dotrzymali umowy. (aml. § 15-14)
Zwolnienie dyscyplinarne także powinno być przedstawione na piśmie itd.
Pracownicy, którzy odchodzą na skutek zgodnego z prawem wypowiedzenia mają prawo do otrzymania świadectwa pracy od pracodawcy. Świadectwo powinno zawierać opis wykonywanej pracy itd. (aml. § 15-15)
Pracownicy, którzy uważają, że przedstawione im wypowiedzenie bądź zwolnienie dyscyplinarne jest niezgodne z „Ustawą o środowisku pracy, czasie pracy, ochronie zatrudnienia i in.” mogą domagać się negocjacji z pracodawcą. (aml. § 17-3) Pracownicy życzący sobie negocjacji powinni poinformować o tym pracodawców w ciągu dwóch tygodni od wypowiedzenia/zwolnienia. Pracodawca zobowiązany jest dopilnować, by negocjacje odbyły się jak najszybciej, najpóźniej w ciągu dwóch tygodni. Pracownik ma prawo do pomocy doradcy podczas spotkań negocjacyjnych.
Negocjacje powinny zakończyć się w ciągu dwóch tygodni, chyba że obie strony zgadzają się na ich przedłużenie.
Pracownik, który uważa przedstawione mu wypowiedzenie/zwolnienie za niezgodne z prawem i pragnie, by sprawę rozstrzygnął sąd powinien wnieść sprawę w ciągu 8 tygodni. (aml. § 17-4) Jeżeli pracownik domaga się jedynie zadośćuczynienia termin wniesienia sprawy wynosi 6 miesięcy.
Pracownikom, którzy otrzymali wypowiedzenie bądź zostali zwolnieni często przysługuje darmowa (lub też w niewielkim stopniu odpłatna) pomoc prawnika w oparciu o zarządzenie przewodniczącego okręgu administracyjnego w sprawie bezpłatnej pomocy prawnej.
Autor: Aleksandra F. Eriksen
Polish Connection